सम्मान गुरुको

नेत्रबहादुर तामाङ
ुसर नमस्कारु भन्दै दुइ हात जोडेर कक्षा पसेपछि विद्यार्थीको दिन भर विद्यालयमै बित्छ अनि टिनटिन घण्टी बजेपछि फेरि ुसर नमस्कारु भन्दै वहिरिन्छन शिक्षकको मन हलुंगो पार्दै । यो आदर हो हरेक विद्यार्थीको दैनिकी । एकपटक सरले भन्नुभाुथ्यो सबै सरले नम्र भएर नमस्कार फर्काउनै पर्छ ।

कक्षामा आनुशासित भएर बस्नु नै शिक्षकहरुलाई सम्मान गर्नु हो भन्ने बुझाइ लोकबहादुर तामाङको रहेछ । उनी अहिले शान्ति विद्या गृह लैनचौरमा कक्षा १० मा पढ्दैछन । ुअनि गुरुहरुलाइ कसरी आदर गर्ने तु ुनमस्कार त गरिन्छ नै तर सम्मान नै आदर हो जस्तो लाग्छु उनले भने ।

गुरुपुर्णिमा विद्यार्थी र शिक्षक वीचको बिचारहरु सरल रुपमा आदनप्रदान गरिने पर्व हो । यसमा रमाइलो मात्र होइन शिक्षा पनि समेटिएको हुन्छ । सबैको अनुभव पनि बिडंन्छ नै । बर्ष भरि अनेक चाडपर्व मनाइन्छ । तर गूरुहरुलाइ सद्भाव राख्ने कुनै चाड पर्व छ भने त्यो गुरुपुर्णिमा नै हो ।

पसर्ि गुरुपुर्णिमा भाइबहिनीहरु कसरी मनाउने होला भन्ने सोचमा होला । तर उनलाइ भने कुनै पीर छैन । किनभने सबै साथीहरुको मत मिल्यो सबै संगै बसेर कार्यक्रम गरिन्छ । गुरुहरुलाइ सम्मान गरिन्छ । उनी जस्तै सिर्जना विष्ट पनि खुशी छन । ुबर्ष दिनमा आएको यस्तो चाड नमानी कहां छोडिन्छ ु उनले थपिन् ुत्यो दिन रिफ्रेस हुने दिन बर्ष भरि गुरुहरुले पढाउनुहुन्छ हामीले सम्मान गर्नै पर्यो नि ।ु

उनीहरुले झै आउदो असार २३ गते सबैले गुरुपुर्णिमा मन्दैछन । बिषेशगरी उपत्यकामा यो पर्व भव्य रुपले मानिन्छ । ुप्राचीन कालमा विद्या आर्जन गर्नु भनेको मामुली कुरा थिएन । कुनै लिखित शास्त्र नभएकोले कण्ठस्थ पार्नुपथ्र्यो । त्यस समयमा बिषेश इच्छा भएका मानिसहरु मात्र शिक्षा लिन सक्थे । त्यो शिक्षालाइ दीक्षा भनिन्थ्यो । विद्या गृहका शिक्षक विण्णु प्रसाद प्याकुरेलले बताए ुपछि बेदब्यासले शिक्षालाइ शास्त्रमा उतारे अनि उनले धेरै शिष्य बनाए । त्यही समयदेखि गुरुपुर्णिमा मनाउन शुरु भएको हो ।ु

हुन त पहिलो विद्यालय घरलाइ मानिन्छ तर आमाबाबाको ब्यस्तताको बिच विद्यालय नै पठाउनुपर्ने आवश्यकता थपिदै आएको हो । क देखि ज्ञ सम्मका अक्षरहरु सिकाउन मुस्किल नै होला । विद्यालयमा सरल र ब्यबस्थित तरिकाले पढाइन्छ ।

ुत्यसबेला अहिले जस्तो सजिलै शिक्षा किनबेच हुदैनथ्यो ुप्रधानाध्यपक मुकुन्दप्रसाद श्रेष्ठले भने ुत्यसैले आफनो शिक्षा पुरा भएपछि गुरुलाइ उपहार दिने प्रचलन रहेछ यसैलाइ गुरुभेटी भनियो र गुरुपुर्णिमा अझ रमाइलो र चर्चित हुनथाल्यो ।ु

शिक्षा लिन र दिन उतिनै गाह्रो हुन्छ । स साना नानीहरुलाइ सिकाउन जति रमाइलो हुन्छ त्यतिकै असजिलो । यो बाल विज्ञाहरुको मत । नेपाली मान्यता अनुसार सरस्वती पुजाका दिन नानीहरुलाइ अक्षर चिनाउने कार्य गरिन्छ । सायद गाह्रो हुन्छ भनेर नै भगवानलाइ गुहरिन्छ होला । त्यसपछि त उसको भाग्य अनुसार वरदान भए छिटो पढ्छन चलाख हुन्छन शिक्षित होइन्छ अरुले बिस्तारै ।

किन मनाईन्छ गुरुपुर्णिमा

समाजमा पहिले देखि नै गुरुको अत्याधिक महत्व थियो । त्यस समय एउटा मात्र अक्षर सिकाएपनि उक्ता ऋण बाट उ मुक्ता हुन सक्दैन भन्ने मान्यता रखिन्थ्यो । अहिले पनि कुनै कुनै ठाउमा ऋण तिर्न भनी गुरुतर्पन गरिने चलन छ ।

गुरुको मुख्य काम शिष्यलाइ उज्यालो तिर लैजानु हो । त्यसैले उनलाइ मानिसरुपी देवता पनि मानिन्थ्यो । ुगुरुले हामीलाइ पढाउनुहुन्छ सिकाउनुहुन्छ त्यसैले हामीले उहाहरुलाइ सम्मान गर्नुपर्छु यस भनाइलाइ सहमति जनाउदै गीतााजली आंग्रेजी मावि कक्षा ४ का सन्देश अधिकारीले बताए । उनी झै कक्षा ५ का सुनिता दुलाल पनि सरमिस हरुलाइ सम्मान गर्दै उपहार दिने योजना समेत बनाएकी छिन।

ुयसपाला छिटटै मनाइन्छ होला गुरुपुर्णिमामा त बिदा छु दुलालले भनिन ुक्लास टिचरलाइ उपहार दिने कुरा छ बिदामा त घुमफिर गरिन्छ होला ।ु

आमाबाबाको पुजा औशीमा गरिन्छ तर गुरुको त पुर्णिमामा यसैले यसको महत्व कति रहेछ भनेर टाढा गइरहनर नपर्ने विज्ञहरु बताउछन । गुरुपुर्णिमाको अवसरमा सबैलाइ जुनकीरिको तर्फबाट शुभकामना ।

कुन कुन नामले चिनिन्छ त

व्यास जयन्ती

वेद व्यास ऋषि लाइ नै गुरुहरुका गुरु मानिन्छ । उनको प्रयासपछि नै ज्ञान तथा शिक्षा शास्त्रीय रुपमा वा किताब सम्म आइपुग्यो । विभिन्न विद्धानहरुका अनुसार उनी दमौली स्थित सेती र मोदी नदीको दोभानमा उनी जन्मेका थिए । त्यसैले यस ठाउका हरेक जनैपुर्णिमाको दिन मेला लाग्दछ । अहिले उनैको नामबाट व्यास नगरपालिकाको नामाकरण गरिएको छ । शास्त्रहरु लिखित रुपमा राख्ने उनी नै भएकोले व्यास जयन्ती भनिएको हो । आचार्य दिवस शिक्षकहरुले यो पर्वलाइ बिषेश मान्छन । आफुलाइ सम्मान गरिने र विद्यार्थीहरुको मिठो माया पाउने भएकाले पनि यो महत्वपुर्ण भएको हो । आफ्नो अथक प्रयास पछि सफल विद्यार्थी निकालेपछि सन्तुष्ट हुन्छन । गुरुपुर्णिमा पशुपतिबाट गुहेश्वरी जाने बाटोमा गुरुको मन्दिर छ । उक्त मन्दिर गुरुपुर्णिमाका दिन मात्र खोलिन्छ । कुन देशमा कहिले अफगानिस्तान मे २४
अर्जेन्टिना सेप्टेम्बर ११ अष्ट्रेलियअक्टोबरको अन्तिम शुक्रबार भुटान मे २ ब्राजिल अक्टोबर १५
चीन सेप्टेम्बर १०
हङकङसेप्टेम्बर १०
भारतसेप्टेम्बर ५
मलेशियामे १६
पाकिस्तान अक्टोबर ५
रुसअक्टोबर ५
अमेरिकामे को पहिलो हप्ताभर
२०६६ असार २० को जुनकीरिमा प्रकाशित